Spółki tworzące podatkowe grupy kapitałowe oraz publiczne podmioty lecznicze nie muszą składać sprawozdań o terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Wyłączono niektóre rodzaje transakcji z obowiązku sprawozdawczego. Wprowadzono zasady przewalutowania świadczeń pieniężnych wyrażonych w walutach obcych. Oświadczenie o statusie dużego przedsiębiorcy składają zarówno dłużnik, jak i wierzyciel w danej transakcji handlowej.
Sprawozdawczość
Nowelizacja ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2414), z dniem 1 stycznia 2023 r. zwolniła z obowiązku składania sprawozdań o terminach zapłaty spółki tworzące podatkowe grupy kapitałowe oraz publiczne podmioty lecznicze. W ujęciu przedmiotowym nowością jest, że nie podlegają obowiązkowi sprawozdawczemu wartości świadczeń pieniężnych wynikających z transakcji handlowych zawieranych w zakresie działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, świadczeń przedawnionych, a więc takich, dla których Kodeks cywilny zakłada, że termin przedawnienia dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej wynosi 3 lata. Obowiązkowi sprawozdawczemu nie podlegają też świadczenia wynikające z transakcji handlowych pomiędzy podmiotami należącymi do tej samej grupy kapitałowej.
Nowelizacja ustawy doprecyzowała więc krąg podmiotów zobowiązanych do wypełnienia obowiązku sprawozdawczego. Obecnie do składania sprawozdań zatorowych zobowiązani są podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych, inni niż podatkowe grupy kapitałowe, u których wartość przychodu uzyskana w roku podatkowym, który zakończył się w roku kalendarzowym poprzedzającym rok podania indywidualnych danych podatników do publicznej wiadomości, przekroczyła równowartość 50 mln euro.
Kolejna nowość w sprawozdawczości dotyczy wydłużenia terminu składania sprawozdania o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (w serwisie Biznes.gov.pl). Termin ten wydłużono o 3 miesiące z 31 stycznia do 30 kwietnia każdego roku. Do złożenia sprawozdania w terminie zobowiązany jest kierownik podmiotu, o którym mowa w art. 27b ust. 2 pkt 2 ustawy o pdop (Dz. U. z 2022 r. poz. 2587 ze zm.). Za kierownika podmiotu uznaje się członka zarządu lub innego organu zarządzającego tego podmiotu, osobę pełniącą funkcję takiego organu. Jeśli w podmiocie tym nie działa taki organ, do terminowego złożenia sprawozdania zobowiązana jest osoba zarządzająca działalnością podmiotu. W przypadku spółki komandytowo-akcyjnej oraz spółki komandytowej za kierownika podmiotu uznaje się komplementariusza prowadzącego sprawy spółki, a w przypadku spółki jawnej - wspólnika prowadzącego sprawy spółki. Za kierownika podmiotu uznaje się również likwidatora, a także syndyka lub zarządcę ustanowionego w postępowaniu restrukturyzacyjnym.
Znowelizowane przepisy ustawy wprowadzają reguły składania korekty sprawozdania. Otóż należy ją złożyć, jeśli co najmniej w jednej pozycji przekazanego sprawozdania dane uległy zmianie o co najmniej 10% wartości. Korekty tej dokonuje się przez złożenie nowego sprawozdania z koniecznością uzasadnienia przyczyn korekty.
Zasady przewalutowania
Do ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (Dz. U. z 2023 r. poz. 711) wprowadzono zasady przewalutowania świadczeń. Do przeliczenia wyrażonych w walucie obcej otrzymanych należności oraz spełnionych zobowiązań na walutę polską zastosowanie mają uregulowania podobne do tych z ustawy o rachunkowości. I tak w oparciu o art. 13b ust. 3 ustawy, w przypadku niespełnienia świadczenia pieniężnego wyrażonego w walucie obcej w okresie objętym postępowaniem jego równowartość jest ustalana przy zastosowaniu średniego kursu waluty obcej ogłoszonego przez NBP ostatniego dnia roboczego okresu objętego postępowaniem. Wprowadzone rozwiązanie daje więc możliwość powiązania daty ustalenia średniego kursu waluty obcej z góry określoną datą związaną z badanym przez Prezesa UOKiK okresem objętym postępowaniem. Natomiast w odniesieniu do świadczeń pieniężnych spełnionych po terminie w okresie objętym postępowaniem jego równowartość jest ustalana przy zastosowaniu średniego kursu waluty obcej ogłoszonego przez NBP ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień spełnienia świadczenia pieniężnego.
Wskazane zasady przewalutowania świadczeń pieniężnych wyrażonych w walucie obcej nie mają zastosowania na potrzeby obowiązku sprawozdawczego. Mianowicie na potrzeby sprawozdania z terminów zapłaty wyrażone w walucie obcej wartości świadczeń pieniężnych przelicza się na walutę polską według zasad rachunkowości przyjętych przez dany podmiot.
Oświadczenie dużego przedsiębiorcy
Nowelizacja ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych nałożyła na wszystkich przedsiębiorców obowiązek złożenia drugiej stronie transakcji handlowej oświadczenia o posiadaniu, uzyskaniu albo utracie statusu dużego przedsiębiorcy. Wcześniej takie oświadczenie składał tylko dłużnik.
Od 8 grudnia 2022 r. obowiązuje znowelizowany art. 4c ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, na mocy którego oświadczenie o statusie dużego przedsiębiorcy składa zarówno dłużnik, jak i wierzyciel w danej transakcji handlowej. Oświadczenie składa się jednokrotnie, w formie, w jakiej jest zawierana transakcja handlowa. I tak oświadczenie o:
- posiadaniu statusu dużego przedsiębiorcy składa się najpóźniej w momencie zawarcia pierwszej transakcji handlowej,
- uzyskaniu statusu dużego przedsiębiorcy składa się najpóźniej w momencie zawarcia pierwszej transakcji handlowej między stronami po uzyskaniu tego statusu,
- utracie statusu dużego przedsiębiorcy składa się najpóźniej w momencie zawarcia pierwszej transakcji handlowej między stronami po utracie tego statusu.
Dla celów przeciwdziałania zatorom płatniczym status przedsiębiorcy należy określić w oparciu o unijne przepisy dotyczące pomocy publicznej. Ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych w kwestii określenia statusu przedsiębiorcy pod względem jego wielkości odnosi się do przepisów załącznika I do rozporządzenia Komisji 651/2014/UE uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym (...). Oznacza to, że wierzyciel, który nie jest podmiotem samodzielnym, musi odpowiednio uwzględnić zatrudnienie i pułapy finansowe podmiotów powiązanych dla określenia swojego statusu. Przykładowo, jeśli zatrudnia średniorocznie 220 pracowników, a podmiot z nim powiązany kapitałowo (większość udziałów) 150 pracowników, to łączne zatrudnienie dla określenia statusu przedsiębiorcy wynosi 370 pracowników. Zatem fakt, że ma status średniego przedsiębiorcy na gruncie ustawy - Prawo przedsiębiorców, nie zwalnia wierzyciela ze złożenia oświadczenia o posiadaniu statusu dużego przedsiębiorcy.
Postępowanie w sprawie
Nadmierne opóźnianie się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych przez podmiot niebędący podmiotem publicznym nadal ma miejsce w przypadku, gdy w okresie 3 kolejnych miesięcy suma wartości wymagalnych świadczeń pieniężnych niespełnionych oraz spełnionych po terminie wyniesie co najmniej 2 mln zł. Zatem definicja nadmiernego opóźnienia określona w płatnościach nie zmieniła się. W ustawie o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych z dniem 8 grudnia 2022 r. dodano w art. 13b ust. 4, że przy ustalaniu wystąpienia nadmiernego opóźniania się ze spełnieniem świadczeń pieniężnych Prezes UOKiK pomija niespełnione oraz spełnione po terminie świadczenia pieniężne, których termin spełnienia upłynął wcześniej niż 2 lata przed dniem wszczęcia postępowania. Nie jest to nowość, ponieważ takie uregulowanie obowiązywało już wcześniej. Zmienił się natomiast sposób typowania przez Prezesa UOKiK podmiotów dopuszczających się opóźnień w płatnościach. Dotychczasowe formy typowania mogą być nadal stosowane. Wprowadzono jednak dodatkową formalną możliwość przeprowadzenia analizy prawdopodobieństwa nadmiernego opóźniania się ze spełnieniem świadczeń pieniężnych w oparciu o dane zawarte w sprawozdaniach o stosowanych terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Na podstawie art. 13c ust. 5 ustawy minister właściwy do spraw gospodarki przekazuje Prezesowi UOKiK sprawozdania zatorowe oraz informację o podmiotach, które nie złożyły w terminie tych sprawozdań, ze wskazaniem ich firmy (nazwy) i numeru identyfikacji podatkowej. Przekazywane dane są wykorzystywane przez Prezesa UOKiK przy dokonywaniu analizy prawdopodobieństwa nadmiernego opóźniania się ze spełnieniem świadczeń pieniężnych, są pomocne w wytypowaniu podmiotów, które mogły dopuścić się takiego naruszenia.
Nowością jest wprowadzenie instytucji tzw. wezwań miękkich. Dzięki temu Prezes UOKiK bez konieczności wszczynania sformalizowanego postępowania może wystąpić do przedsiębiorcy z prośbą o wyjaśnienia w sprawach dotyczących nadmiernego opóźniania się ze spełnieniem świadczeń pieniężnych. Instytucja przewidziana w art. 13ca znowelizowanej ustawy pozwala więc na wyjaśnienie wątpliwości w temacie zatorów płatniczych bez formalnego wszczęcia postępowania.
