Umowa zawarta przez przedsiębiorcę z własnym dzieckiem lub współmałżonkiem

Stan faktyczny opisany we wniosku:

O wydanie interpretacji indywidualnej wystąpił do ZUS przedsiębiorca prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą m.in. w zakresie kosmetologii. Zatrudnił on na stanowisku kosmetolog w oparciu o umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy córkę, z którą pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym. Wykonuje ona wybrane czynności i nie jest to praca samodzielna, która wymaga podejmowania decyzji strategicznych związanych z działalnością. Pełną odpowiedzialność za efekty i skutki pracy wykonywanej przez córkę ponosi przedsiębiorca. Praca wykonywana jest pod jego zwierzchnictwem oraz kontrolą.

Stanowisko wnioskodawcy:

Wnioskodawca stoi na stanowisku, że zatrudnienie córki, z którą pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym w oparciu o umowę o pracę nie ma znamion współpracy przy wykonywaniu działalności, gdyż praca ta obejmuje tylko wycinek prowadzonej przez niego działalności gospodarczej i jest wykonywana pod jego nadzorem. Pełne ryzyko prowadzenia działalności spoczywa na przedsiębiorcy. Wnioskodawca uważa, że w takich okolicznościach podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne powinna być liczona jak przy etacie, a nie współpracy.

Rozstrzygnięcie ZUS:

ZUS uznał stanowisko wnioskodawcy za nieprawidłowe. Jak czytamy w interpretacji: "(...) Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami - art. 6 ust. 1 pkt 1 oraz osobami współpracującymi z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność - art. 6 ust. 1 pkt 5 wyżej cytowanej ustawy (ustawy o sus - przyp. red.). Natomiast art. 8 ust. 1 wskazuje, że za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy. Art. 8 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi: jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, o których mowa w ustępie 11, dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca.

Natomiast, za osobę współpracującą (art. 8 ust. 11) z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność, zleceniobiorcami oraz z osobami fizycznymi, wskazanymi w art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4-5a, uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia; nie dotyczy to osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego.

Należy podkreślić, że przepis art. 8 ust. 11 ustawy systemowej odwołuje się do dwóch przesłanek, a mianowicie pozostawania we wspólnym gospodarstwie domowym oraz współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej. Oba te warunki muszą być spełnione łącznie. Pozostawanie we wspólnym gospodarstwie domowym oznacza więź gospodarczą i emocjonalną opartą na pokrewieństwie i tytule prawnym. Cechami charakterystycznymi dla prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego może być udział i wzajemna ścisła współpraca w załatwianiu codziennych spraw związanych z prowadzeniem domu, niezarobkowanie i pozostawanie w związku z tym na całkowitym lub częściowym utrzymaniu osoby, z którą się gospodarstwo domowe prowadzi, a wszystko to dodatkowo uzupełnione cechami stałości, które tego typu sytuację charakteryzują. Osoby pozostające we wspólnym gospodarstwie mają zaspokajane potrzeby ze środków będących w dyspozycji wspólnoty (rodziny). Praca w ramach współpracy musi być stała i systematyczna, połączona z poświęceniem znaczącego wymiaru godzin, musi stanowić istotną sferę aktywności życiowej i powinna prowadzić do wymiernych korzyści materialnych. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 stycznia 2009 r., sygn. akt II UK 134/08 przyjął, że cechami konstytutywnymi pojęcia »współpraca przy prowadzeniu działalności gospodarczej« w rozumieniu art. 8 ust. 11 ustawy systemowej są występujące łącznie:

a) istotny dla działalności gospodarczej ciężar gatunkowy działań osoby współpracującej, które nie mogą mieć charakteru wtórnego;

b) bezpośredni związek tych działań z przedmiotem działalności gospodarczej;

c) systematyczność, stabilność i zorganizowanie oraz

d) znaczący czas (długotrwałość) i częstotliwość podejmowanych prac.

Członkowie najbliższej rodziny osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą, pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym, którzy zawarli z osobą prowadzącą działalność gospodarczą umowę o pracę, są traktowani z mocy prawa - dla potrzeb związanych z podleganiem ubezpieczeniom społecznym - jako osoby współpracujące z osobą prowadzącą działalność pozarolniczą, a nie jako pracownicy. Wyjątek w tym względzie stanowi zawarcie z młodocianym członkiem rodziny (osobą, która nie ukończyła 18 roku życia), pozostającym we wspólnym gospodarstwie domowym, umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego.

Nie sposób zgodzić się ze stanowiskiem Przedsiębiorcy, że zatrudniając córkę z którą pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym na stanowisku kosmetolog powinien zastosować podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia liczoną od etatu, bowiem w jego ocenie zatrudnienie nie ma znamion współpracy w prowadzeniu działalności gospodarczej, praca obejmuje wycinek prowadzonej przez Przedsiębiorcę działalności gospodarczej i jest wykonywana pod jego nadzorem, ponadto pełne ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej spoczywa na Przedsiębiorcy.

Uwzględniając przedstawiony stan faktyczny należy stwierdzić, że praca wykonywana przez córkę Przedsiębiorcy, która pozostaje z nim we wspólnym gospodarstwie domowym, wypełnia znamiona »współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej«. W konsekwencji mimo zawarcia z córką umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy, dla celów ubezpieczeń społecznych będzie traktowana jako osoba współpracująca, a nie jako pracownik. (...)".

Stan faktyczny opisany we wniosku:

O wydanie interpretacji indywidualnej wystąpiła do ZUS przedsiębiorczyni, która prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą w zakresie pozaszkolnej edukacji sportowej oraz zajęć sportowych i rekreacyjnych. Zajęcia fitness prowadzi ona samodzielnie, a w miarę potrzeb nawiązuje umowy zlecenia z innymi osobami. Chciałaby doraźnie zawierać umowy zlecenia z mężem, który jest trenerem personalnym i nie posiada innego tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych.

Stanowisko wnioskodawcy:

Zdaniem wnioskodawcy w razie zawarcia umowy zlecenia z mężem będzie on podlegał ubezpieczeniom społecznym jako zleceniobiorca.

Rozstrzygnięcie ZUS:

ZUS uznał stanowisko wnioskodawcy za prawidłowe. Jak wyjaśnił: "(...) Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są m.in. osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy zlecenia (...).

Zgodnie natomiast z art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Zleceniobiorca jest zatem objęty obowiązkiem ubezpieczeń społecznych: emerytalnym, rentowymi i wypadkowym, od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy. Dla zleceniobiorcy ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne.

W tym miejscu należy zaznaczyć, że stosownie do brzmienia art. 8 ust. 11 ustawy systemowej, za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność, uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności.

Jednocześnie zgodnie z art. 8 ust. 2 powołanej ustawy - jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca.

Należy jednak w tym miejscu zauważyć, że umowa zlecenia jest umową regulowaną przez przepisy ustawy (...) Kodeks cywilny (...), odmienną w swej charakterystyce prawnej od umowy o pracę, a w konsekwencji nie może być w powyższej sytuacji traktowana analogicznie.

Mając na uwadze wskazane powyżej przepisy, osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia, nawet jeżeli wypełnia kryteria określone dla osób współpracujących, podlega ubezpieczeniom społecznym jako zleceniobiorca, bowiem wykonywanie pracy na podstawie umowy zlecenia stanowi odrębny, od współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej, tytuł do ubezpieczeń społecznych, a jednocześnie w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych w odniesieniu do zleceniobiorców brak jest przepisu odpowiadającego treści zawartej w art. 8 ust. 2 tej ustawy regulacji dotyczącej pracowników. (...)".