Art. 2a. 1. Świadczenia, o których mowa w art. 2 pkt 1, 2, 5 i 6, nie przysługują osobom prowadzącym pozarolniczą działalność i osobom z nimi współpracującym, osobom współpracującym z osobami fizycznymi, o których mowa w art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2023 r. poz. 221, 641, 803, 1414 i 2029), duchownym będącym płatnikami składek na własne ubezpieczenia, w razie wystąpienia w dniu powstania prawa do świadczenia zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przekraczającą 1% minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalonego na podstawie odrębnych przepisów, do czasu spłaty całości zadłużenia.
2. Prawo do świadczeń, o których mowa w art. 2 pkt 1, 2, 5 i 6, przedawnia się, jeżeli zadłużenie, o którym mowa w ust. 1, nie zostanie uregulowane w ciągu 6 miesięcy od dnia powstania prawa do świadczenia.
Aktualnie nieopłacenie w terminie składki należnej na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność (także osoby z nimi współpracujące) oraz duchownych nie skutkuje automatycznym wyłączeniem tych osób z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Jednakże zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne, zasiłek macierzyński i zasiłek opiekuńczy (dalej świadczenia chorobowe) nie przysługują:
- osobom prowadzącym pozarolniczą działalność i osobom z nimi współpracującym,
- osobom współpracującym z osobami fizycznymi, o których mowa w art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców (korzystającymi z tzw. ulgi na start),
- duchownym będącym płatnikami składek na własne ubezpieczenia,
w razie wystąpienia w dniu powstania prawa do świadczenia zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przekraczającą 1% minimalnego wynagrodzenia za pracę, do czasu spłaty całości zadłużenia.
Kwota graniczna zaległości składkowej, której przekroczenie skutkuje brakiem prawa do świadczenia chorobowego do czasu jej spłaty w okresie od 1 stycznia do 30 czerwca 2024 r. wynosi 42,42 zł (1% z 4.242 zł), a od 1 lipca do 31 grudnia 2024 r. będzie wynosiła 43 zł (1% z 4.300 zł).
Prawo do ww. świadczeń chorobowych przedawnia się, jeżeli zadłużenie to nie zostanie uregulowane w ciągu 6 miesięcy od dnia powstania prawa do świadczenia. Jeśli więc spłata całości zadłużenia zostanie uregulowana:
- w ciągu 6 miesięcy od dnia powstania prawa do świadczenia chorobowego, ubezpieczonemu przysługuje świadczenie za cały okres orzeczonej niezdolności do pracy z tego tytułu,
- po upływie 6 miesięcy od dnia powstania prawa do świadczenia chorobowego, to ubezpieczony nabywa prawo do świadczeń od dnia spłaty całości zadłużenia; prawo do świadczeń za okres przed tą datą ulega przedawnieniu (por. komentarz ZUS do ustawy zasiłkowej).
Co jednak istotne, prawo do świadczeń chorobowych przysługuje zadłużonemu przedsiębiorcy, jeżeli zadłużenie z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne w dniu powstania prawa do świadczenia chorobowego jest objęte układem ratalnym albo odroczonym terminem płatności, które spłaca on w terminach oraz w wysokościach ustalonych w umowie o rozłożenie należności z tytułu składek na raty/o odroczenie terminu płatności należności z tytułu składek i nie ma on zadłużenia z tytułu bieżących składek. Wówczas bowiem uznaje się, że płatnik składek nie posiada zadłużenia z tytułu należności składkowych (art. 29 ust. 5 ustawy o sus).
