Art. 13. 1. Zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy powstałej w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, jak i z tytułu niezdolności do pracy powstałej po ustaniu tytułu ubezpieczenia nie przysługuje za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli osoba niezdolna do pracy:
1) ma ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy;
2) kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby;
3) nie nabyła prawa do zasiłku w czasie ubezpieczenia, w przypadkach określonych w art. 4 ust. 1;
4) jest uprawniona do zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego;
5) podlega obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu rolników określonemu w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników.
1a. Przepis ust. 1 pkt 1 stosuje się odpowiednio do osoby niezdolnej do pracy, która ma ustalone prawo do emerytury lub renty inwalidzkiej na podstawie ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 2022 r. poz. 2528 oraz z 2023 r. poz. 347, 658, 1429, 1834 i 1872) lub ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2023 r. poz. 1280, 1429 i 1834).
2. Zasiłek chorobowy nie przysługuje za okres niezdolności do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ubezpieczenie to ustało po wyczerpaniu prawa do zasiłku chorobowego.
W przepisie tym zostały określone przypadki, w których nie przysługuje prawo do zasiłku chorobowego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia. Przypadki te dotyczą również sytuacji, gdy niezdolność do pracy z powodu choroby powstała jeszcze w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego i trwa nieprzerwanie nadal - po jego ustaniu. Przy czym należy mieć na uwadze, że zasiłek chorobowy po ustaniu zatrudnienia jest ustalany z uwzględnieniem przepisu art. 46 ustawy zasiłkowej, tj. podstawa jego wymiaru, co do zasady, ulega ograniczeniu do 100% przeciętnego wynagrodzenia ogłaszanego dla celów emerytalnych (zagadnienie to zostanie szczegółowo omówione w komentarzu do art. 46 ustawy zasiłkowej).
Zasiłek chorobowy nie przysługuje za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego osobie, która ma ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy (odpowiednio do emerytury lub renty inwalidzkiej przysługującej z zaopatrzenia emerytalnego służb mundurowych), także wówczas, gdy osoba uprawniona nie pobiera tego świadczenia, np. z powodu przekroczenia granicy przychodu mającego wpływ na zawieszalność świadczeń emerytalnego i rentowych.
Przyznanie prawa do zasiłku chorobowego po ustaniu tytułu ubezpieczenia wynika z potrzeby zapewnienia byłemu ubezpieczonemu środków utrzymania w sytuacji, gdy z powodu choroby nie może on podjąć zatrudnienia. Natomiast osoba z ustalonym prawem do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy (odpowiednio do emerytury lub renty inwalidzkiej przysługującej z zaopatrzenia emerytalnego służb mundurowych) posiada źródło przychodu z ubezpieczenia emerytalnego lub rentowego. Przypomnijmy, że pobieranie emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy nie ma wpływu na prawo do zasiłku chorobowego w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego. Osoba uprawniona do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy nie może jedynie otrzymać świadczenia rehabilitacyjnego.
Emeryt zatrudniony na podstawie umowy o pracę od 4 września 2023 r. do 30 kwietnia 2024 r. stał się niezdolny do pracy z powodu choroby od 1 kwietnia do 31 maja 2024 r. (61 dni). Z tytułu choroby nabył prawo do:
- wynagrodzenia chorobowego od 1 do 14 kwietnia 2024 r. (14 dni),
- zasiłku chorobowego od 15 do 30 kwietnia 2024 r. (16 dni).
Nie przysługuje mu prawo do zasiłku chorobowego od 1 do 31 maja 2024 r., tj. za okres choroby przypadającej po rozwiązaniu stosunku pracy.
Prawa do zasiłku chorobowego po ustaniu zatrudnienia nie ma też osoba, która kontynuuje lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby.
W przepisie tym, tj. w art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej, mowa jest o działalności zarobkowej stanowiącej tytuł do objęcia tej osoby ubezpieczeniem chorobowym (nawet wówczas, gdy z tytułu jej prowadzenia osoba ta nie podlega ubezpieczeniu chorobowemu). Zasiłek chorobowy nie przysługuje także w przypadku, gdy podjęta działalność, mimo że nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniem chorobowym, zapewnia prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby. Zatem nie ma prawa do zasiłku chorobowego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia osoba, która wykonuje pozarolniczą działalność, inne zatrudnienie, podjęła działalność zarobkową uprawniającą do uposażenia, nabyła prawo do stypendium sportowego itp.
Osoba prowadząca pozarolniczą działalność podjęła dodatkowo zatrudnienie na podstawie umowy o pracę od 1 września 2023 r. do 30 kwietnia 2024 r. Stała się niezdolna do pracy z powodu choroby od 8 kwietnia do 8 maja 2024 r. (31 dni). Z tego tytułu nabyła prawo do wynagrodzenia chorobowego za okres od 8 do 30 kwietnia 2024 r. Osobie tej nie przysługuje prawo do zasiłku chorobowego po ustaniu zatrudnienia, tj. od 1 do 8 maja 2024 r., bowiem po rozwiązaniu umowy o pracę kontynuuje działalność zarobkową.
Od 1 maja 2024 r. osoba ta zgłosiła się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności, nabywając tym samym prawo do zasiłku chorobowego za okres od 1 do 8 maja 2024 r.
Jednakże pracownik, który był zatrudniony na podstawie kilku umów o pracę, a jedna z nich zakończyła się, nie traci uprawnień do zasiłku chorobowego za okres niezdolności do pracy z powodu choroby przypadającej po ustaniu zatrudnienia - zarówno, gdy niezdolność do pracy powstała w czasie zatrudnienia, jak i po jego ustaniu. W tej drugiej sytuacji pracownik musi jednak spełnić warunki określone w art. 7 ustawy zasiłkowej, dotyczące okresu powstania niezdolności do pracy oraz czasu jej trwania. W takim przypadku nie stosuje się art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej oraz nie stosuje się ograniczenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego do 100% przeciętnego wynagrodzenia.
Pracownik był zatrudniony u dwóch pracodawców (A i B) na podstawie umów o pracę. Zatrudnienie z pracodawcą A ustało 31 marca 2024 r. Pracownik choruje od 11 marca do 30 kwietnia 2024 r. Za okres tej niezdolności do pracy nabył prawo do:
- wynagrodzenia chorobowego od 11 do 31 marca 2024 r. u pracodawcy A,
- wynagrodzenia chorobowego od 11 marca do 12 kwietnia 2024 r. (33 dni), a następnie do zasiłku chorobowego od 13 do 30 kwietnia 2024 r. z tytułu zatrudnienia, które trwa nadal (u pracodawcy B),
- zasiłku chorobowego po ustaniu zatrudnienia, płatnego przez ZUS, od 1 do 30 kwietnia 2024 r.
Jeżeli niezdolność do pracy będzie trwała nieprzerwanie nadal, pracownik będzie uprawniony do zasiłku chorobowego (z dwóch tytułów) do wyczerpania okresu zasiłkowego (odpowiednio do odzyskania zdolności do pracy). Przerwa w niezdolności do pracy spowoduje utratę prawa do zasiłku chorobowego wypłacanego przez ZUS po ustaniu zatrudnienia.
Prawo do zasiłku po ustaniu zatrudnienia nie przysługuje osobie, która nie nabyła prawa do zasiłku w czasie ubezpieczenia, w przypadkach określonych w art. 4 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Dotyczy to sytuacji nieprzepracowania okresu wyczekiwania na prawo do zasiłku chorobowego. Jeżeli bowiem ubezpieczony, w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, nie spełnił warunku podlegania temu ubezpieczeniu przez odpowiedni okres niezbędny do nabycia prawa do zasiłku chorobowego (tj. 30 dni lub 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego), nie ma podstaw, aby mógł nabyć prawo do tego zasiłku po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego.
Pracownik był zatrudniony na podstawie umowy o pracę zawartej na okres od 1 lutego do 1 marca 2024 r. (tj. na 30 dni). Ponieważ legitymuje się 7-letnim okresem ubezpieczenia oraz podjął pracę po rocznej przerwie, mógł nabyć prawo do wynagrodzenia chorobowego dopiero po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, tj. od 31. dnia tego ubezpieczenia.
Po rozwiązaniu umowy o pracę osoba ta otrzymała zwolnienie lekarskie na okres od 2 do 31 marca 2024 r. (30 dni). Nie nabyła prawa do zasiłku chorobowego po ustaniu ubezpieczenia, pomimo iż niezdolność do pracy powstała w terminie 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego i trwała bez przerwy co najmniej 30 dni, bowiem osoba ta podlegała ubezpieczeniu chorobowemu równo przez okres 30 dni.
Nie nabywa prawa do zasiłku chorobowego po ustaniu zatrudnienia osoba uprawniona do zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego. Tak jak w przypadkach opisanych wcześniej (emerytura, renta, inna działalność) były pracownik posiada inne źródło przychodu.
Pracownik był zatrudniony od 1 lutego do 31 marca 2024 r. Od 4 kwietnia 2024 r. zarejestrował się jako bezrobotny, z tym że nie nabył prawa do zasiłku dla bezrobotnych z powodu nieprzepracowania wymaganego okresu do nabycia tego prawa. W okresie od 6 kwietnia do 6 maja 2024 r. choruje. Nabył prawo do zasiłku chorobowego po ustaniu tytułu ubezpieczenia, bowiem w okresie niezdolności do pracy (powstałej w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia i trwającej co najmniej 30 dni) nie jest uprawniony do zasiłku dla bezrobotnych.
Zasiłek chorobowy nie przysługuje za okres niezdolności do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ubezpieczenie ustało po wyczerpaniu prawa do zasiłku chorobowego. Przypomnijmy, że zgodnie z art. 8 ustawy zasiłkowej, zasiłek chorobowy przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby lub niemożności wykonywania pracy z przyczyn określonych w art. 6 ust. 2 ustawy zasiłkowej, nie wyłączając dni wolnych od pracy, nie dłużej jednak niż przez 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy spowodowana została gruźlicą lub przypada w okresie ciąży - nie dłużej niż przez 270 dni.
Prawo do zasiłku chorobowego za okres po ustaniu zatrudnienia nie przysługuje osobom podlegającym obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu rolników określonemu w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników. Osoby prowadzące gospodarstwa rolne mają z tego tytułu możliwość przystąpienia do ubezpieczenia społecznego rolników. Artykuł 7 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2024 r. poz. 90) stanowi, że ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu podlega z mocy ustawy rolnik (także domownik rolnika), którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny - jeżeli ten rolnik (lub domownik) nie podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu lub nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty albo nie ma ustalonego prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych.
Osoba prowadząca gospodarstwo rolne, którego obszar przekracza 1 ha przeliczeniowy, lub obejmujące dział specjalny, z mocy ustawy podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników. Nie nabywa ona prawa do zasiłku chorobowego po ustaniu zatrudnienia, chyba że niezdolność do pracy powstanie bezpośrednio po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego (bez jakiejkolwiek przerwy).
Zatem rolnik, który był pracownikiem i zachorował w czasie trwania zatrudnienia lub bezpośrednio po dniu ustania zatrudnienia, nie podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników, bowiem jest uprawniony do zasiłku chorobowego z tytułu pracowniczego ubezpieczenia.
Pracownik jest jednocześnie właścicielem gospodarstwa rolnego obejmującego obszar użytków rolnych o powierzchni 8 ha przeliczeniowych. W okresie od 1 sierpnia 2023 r. do 31 marca 2024 r. podlegał ubezpieczeniu chorobowemu jako pracownik. Stał się niezdolny do pracy z powodu choroby 31 marca 2024 r. i choruje nieprzerwanie nadal po ustaniu zatrudnienia. Za dzień 31 marca 2024 r. nabył prawo do wynagrodzenia chorobowego z tytułu zatrudnienia, natomiast od 1 kwietnia 2024 r. jest uprawniony do zasiłku chorobowego po ustaniu zatrudnienia, mimo że prowadzi gospodarstwo rolne.
Gdyby zachorował 2 kwietnia 2024 r., nie nabyłby prawa do zasiłku chorobowego po ustaniu pracowniczego ubezpieczenia, bowiem podlegając obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu rolników, miałby ustalane prawo do zasiłku z tego tytułu.
Wspomnijmy jeszcze, że osoby podlegające ubezpieczeniu chorobowemu dobrowolnie mają prawo do zasiłku chorobowego za okres po ustaniu ubezpieczenia chorobowego tylko wówczas, gdy ustanie tego ubezpieczenia nastąpiło wskutek ustania tytułu ubezpieczenia. Przykładowo osoba prowadząca działalność, która zgłosiła wniosek o wyłączenie z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego (lub ubezpieczenie to ustało z mocy ustawy) nie zaprzestając jednocześnie prowadzenia tej działalności, nie ma prawa do zasiłku chorobowego po ustaniu ubezpieczenia, bowiem nie ustał tytuł ubezpieczenia chorobowego, a jedynie ustało ubezpieczenie chorobowe.
