Art. 30. 1. Zasiłek macierzyński przysługuje również w razie urodzenia dziecka po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ubezpieczenie to ustało w okresie ciąży:
1) wskutek śmierci, ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy;
2) z naruszeniem przepisów prawa, stwierdzonym prawomocnym orzeczeniem sądu.
2. (uchylony)
3. Ubezpieczonej będącej pracownicą, której umowa o pracę wygasła z powodu śmierci pracodawcy lub z którą rozwiązano stosunek pracy w okresie ciąży z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy i której nie zapewniono innego zatrudnienia, przysługuje do dnia porodu zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.
4. Ubezpieczonej będącej pracownicą zatrudnioną na podstawie umowy o pracę na czas określony, z którą umowa o pracę na podstawie art. 177 § 3 Kodeksu pracy została przedłużona do dnia porodu - przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego po ustaniu ubezpieczenia.
Przepisy ustawy zasiłkowej regulują także uprawnienia do zasiłku macierzyńskiego dla pracownicy w razie urodzenia dziecka po ustaniu ubezpieczenia chorobowego (zatrudnienia), jeżeli ubezpieczenie to ustało w okresie ciąży:
- wskutek śmierci, ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy,
- z naruszeniem przepisów prawa, stwierdzonym prawomocnym orzeczeniem sądu.
Przyznanie i wypłata zasiłku macierzyńskiego po ustaniu ubezpieczenia chorobowego są dokonywane wyłącznie przez ZUS.
Pracownicy, której umowa o pracę wygasła z powodu śmierci pracodawcy lub z którą rozwiązano stosunek pracy w okresie ciąży z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy i nie zapewniono innego zatrudnienia przysługuje do dnia porodu zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego. Jest on wypłacany przez ZUS od dnia następującego po rozwiązaniu umowy o pracę, bez względu na czas trwania ciąży w dniu rozwiązania umowy.
Przez "zapewnienie innego zatrudnienia", o którym mowa w komentowanym przepisie, należy rozumieć przedstawienie pracownicy w okresie ciąży realnej propozycji nawiązania stosunku pracy na stanowisku odpowiadającym jej kwalifikacjom zawodowym, niestanowiącego zagrożenia dla stanu ciąży i uwzględniającego jej sytuację osobistą oraz rodzinną - por. wyrok Sądu Najwyższego z 17 czerwca 2011 r. (sygn. akt II UK 374/10, OSNP 2012/15-16/202). Obowiązek "zapewnienia innego zatrudnienia" pracownicy w okresie ciąży lub w okresie urlopu macierzyńskiego, gdy zajdzie konieczność rozwiązania z nią umowy o pracę w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, spoczywa na pracodawcy (a nie na powiatowym urzędzie pracy). Jeśli pracodawca, rozwiązując z pracownicą umowę o pracę w okresie ciąży, nie "zapewni" jej takiego zatrudnienia, to przysługują jej świadczenia z ubezpieczenia społecznego. Okres ich pobierania wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze (art. 177 § 4 K.p.).
Prawo do zasiłku macierzyńskiego po ustaniu ubezpieczenia przysługuje także ubezpieczonej pracownicy zatrudnionej na podstawie umowy o pracę na czas określony, z którą umowa o pracę, na podstawie art. 177 § 3 K.p., została przedłużona do dnia porodu. Wspomnijmy, że art. 177 § 3 K.p. stanowi, że umowa o pracę zawarta na czas określony albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, ulega przedłużeniu do dnia porodu. Przepisu tego nie stosuje się do umowy o pracę na czas określony zawartej w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy.
Dodajmy, że w przypadku gdy z pracownicą umowa o pracę została przedłużona do dnia porodu, a pracodawca byłby zobowiązany do wypłaty zasiłku macierzyńskiego tylko za jeden dzień, wypłaty zasiłku macierzyńskiego za cały okres może dokonać ZUS.
