Artykuł 31 - wysokość zasiłku macierzyńskiego

Art. 31. 1. Miesięczny zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz okres urlopu ojcowskiego wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku.

2. Miesięczny zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego wynosi 70% podstawy wymiaru zasiłku.

3. W przypadku wniosku, o którym mowa w art. 30a, miesięczny zasiłek macierzyński za cały okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego wynosi 81,5% podstawy wymiaru zasiłku, z zastrzeżeniem ust. 3f i 3g.

3a. W przypadku gdy miesięczna kwota zasiłku macierzyńskiego, obliczonego zgodnie z ust. 1-3, jest niższa niż kwota świadczenia rodzicielskiego, określonego w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2023 r. poz. 390, 658 i 1429), kwotę zasiłku macierzyńskiego podwyższa się do wysokości świadczenia rodzicielskiego.

3b. Podwyższenie, o którym mowa w ust. 3a, podlega finansowaniu z budżetu państwa w ramach dotacji do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, o którym mowa w art. 51 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

3c. W przypadku gdy zasiłek macierzyński przysługuje za część miesiąca, podwyższenie, o którym mowa w ust. 3a, ustala się proporcjonalnie do okresu, za który jest wypłacany zasiłek macierzyński.

3d. (uchylony)

3e. (uchylony)

3f. Zasiłek macierzyński za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w części przysługującej drugiemu rodzicowi dziecka, o której mowa w art. 182^1a § 4 Kodeksu pracy, wynosi 70% podstawy wymiaru zasiłku.

3g. W przypadku niewykorzystania ani jednego dnia zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego w pierwszym roku życia dziecka zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego przysługuje w wysokości 70% podstawy wymiaru zasiłku.

3h. Zasiłek macierzyński odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego pobierany przez ubezpieczonego - ojca dziecka, w przypadku gdy matka dziecka nie jest objęta ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa, podlega finansowaniu z budżetu państwa w ramach dotacji do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, o którym mowa w art. 51 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

4. W przypadku niewykorzystania w pierwszym roku życia dziecka ani jednego dnia zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w wysokości, o której mowa w art. 31 ust. 3, przysługuje jednorazowe wyrównanie pobranego zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego do wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku. Jednorazowe wyrównanie zasiłku macierzyńskiego następuje na wniosek ubezpieczonego.

4a. Wysokość zasiłku macierzyńskiego zmniejsza się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy, w którym pracownik łączy korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego takiego urlopu.

5. Do zasiłku macierzyńskiego stosuje się odpowiednio przepisy art. 11 ust. 4 oraz art. 12 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 i 3.

Wysokość zasiłku macierzyńskiego wynosi odpowiednio:

Pracownica 16 lutego 2024 r. urodziła dziecko i od tego dnia do 4 lipca 2024 r. korzysta z urlopu macierzyńskiego. W połowie czerwca 2024 r. pracownica złoży wniosek o udzielenie jej urlopu rodzicielskiego na okres od 5 lipca 2024 r. do 13 lutego 2025 r.

Zakładając, że podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego stanowi kwota przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w wysokości 5.177,40 zł (kwota pomniejszona o składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez pracownicę), to stawka dzienna tego zasiłku wynosi:

• za okres urlopu macierzyńskiego: 5.177,40 zł : 30 = 172,58 zł; 172,58 zł x 100% = 172,58 zł,
• za okres urlopu rodzicielskiego: 172,58 zł x 70% = 120,81 zł.

Przyjmujemy założenia z poprzedniego przykładu oraz dodatkowo, że pracownica 26 lutego 2024 r. złożyła wniosek o wypłacenie jej zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze (z wyłączeniem nieprzenoszalnej części). Zasiłek macierzyński przysługuje jej zatem w wysokości 81,5% podstawy wymiaru za cały okres urlopów związanych z rodzicielstwem (od 16 lutego 2024 r. do 13 lutego 2025 r.). Stawka dzienna zasiłku macierzyńskiego wynosi 140,65 zł, tj. 5.177,40 zł : 30 = 172,58 zł; 172,58 zł x 81,5% = 140,65 zł.

Wyrównanie zasiłku macierzyńskiego

Jeśli ani jeden dzień zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego nie zostanie wykorzystany w pierwszym roku życia dziecka (odpowiednio w pierwszym roku, w którym przyjęto dziecko na wychowanie), to zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego przysługuje w wysokości 70% podstawy wymiaru zasiłku. Wówczas ubezpieczonemu, na jego wniosek, przysługuje jednorazowe wyrównanie pobranego zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego do wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku. Wniosek może zostać złożony dopiero po ukończeniu przez dziecko pierwszego roku życia (po upływie pierwszego roku, w którym przyjęto dziecko na wychowanie). Roszczenie o wypłatę zasiłku macierzyńskiego przedawnia się po upływie 6 miesięcy od ostatniego dnia okresu, za który zasiłek przysługuje (art. 67 ust. 1 ustawy zasiłkowej). Przedawnienie roszczenia o wypłatę wyrównania zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego rozpoczyna bieg od dnia, w którym dziecko kończy pierwszy rok życia (od dnia zakończenia pierwszego roku, w którym przyjęto dziecko na wychowanie).

Pracownica urodziła dziecko 31 stycznia 2024 r. i do 18 czerwca 2024 r. przebywa na urlopie macierzyńskim, za okres którego przysługuje jej zasiłek macierzyński w wysokości 81,5% podstawy wymiaru (złożyła wniosek w trybie art. 30a ust. 1 ustawy zasiłkowej).

Wariant 1 - pracownica złożyła wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego na okres od 19 czerwca 2024 r. do 28 stycznia 2025 r. (32 tyg.).

Za okres urlopu rodzicielskiego przysługuje jej zasiłek macierzyński w wysokości 81,5% podstawy wymiaru.

Wariant 2 - pracownica zamierza skorzystać z urlopu rodzicielskiego dopiero od 1 czerwca 2025 r.

Zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego będzie jej przysługiwał w wysokości 70% podstawy wymiaru. Po ukończeniu przez dziecko pierwszego roku życia będzie mogła złożyć wniosek o wypłatę wyrównania zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego do 100% podstawy wymiaru. Na jego złożenie ma 6 miesięcy, licząc od 31 stycznia 2025 r.

Podwyższenie zasiłku macierzyńskiego

W przypadku gdy miesięczna kwota zasiłku macierzyńskiego jest niższa niż kwota świadczenia rodzicielskiego, określonego w ustawie o świadczeniach rodzinnych (aktualnie 1.000 zł), kwotę zasiłku macierzyńskiego podwyższa się do wysokości świadczenia rodzicielskiego. Podwyższenie to podlega finansowaniu z budżetu państwa w ramach dotacji do FUS.

Ustalając podwyższenie zasiłku macierzyńskiego do kwoty świadczenia rodzicielskiego, zasiłek należy uprzednio pomniejszyć o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych (por. stanowisko ZUS z 7 września 2023 r. będące odpowiedzią na pytanie naszego Wydawnictwa). Przy ustalaniu miesięcznej kwoty zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych, na podstawie której obliczana jest kwota podwyższenia zasiłku macierzyńskiego, uwzględnia się ulgi podatkowe oraz indywidualną stawkę procentową podatku, dotyczące świadczeniobiorcy (por. komentarz ZUS do ustawy zasiłkowej).

Omawiane podwyższenie dotyczy zasiłku macierzyńskiego wypłacanego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego (w tym także jego nieprzenoszalnej części). Nie dotyczy natomiast zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu ojcowskiego oraz zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego.

W razie gdy rozpoczęcie lub zakończenie pobierania zasiłku macierzyńskiego nastąpiło w trakcie miesiąca, jego podwyższenie ustala się proporcjonalnie do okresu, za który jest wypłacany. W tym celu:

• kwotę świadczenia rodzicielskiego dzieli się przez liczbę dni kalendarzowych miesiąca (wynik zaokrąglając się do 1 grosza) i mnoży przez liczbę dni, za które przysługuje zasiłek, zaokrąglając ostateczny wynik do 10 groszy w górę,
• kwotę zmniejszającą zaliczkę na podatek dochodowy dzieli się proporcjonalnie pomiędzy zasiłek chorobowy (lub inny zasiłek z ubezpieczeń społecznych) i zasiłek macierzyński; dotyczy to także sytuacji gdy w tym samym miesiącu ubezpieczony otrzymał za część miesiąca wynagrodzenie za pracę, a za pozostałą część zasiłek macierzyński (por. komentarz ZUS do ustawy zasiłkowej).

Od kwoty podwyższenia zasiłku macierzyńskiego nie nalicza się zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.

Pracownik jest zatrudniony na 1/5 etatu, za wynagrodzeniem określonym w stałej miesięcznej wysokości 860 zł i nie posiada innego tytułu do ubezpieczeń społecznych. W okresie od 1 marca do 2 maja 2024 r. (9 tyg.) korzysta z urlopu rodzicielskiego, za okres którego przysługuje mu zasiłek macierzyński w wysokości 70% podstawy wymiaru. Podstawa jego wymiaru wynosi 742,09 zł, a stawka dzienna - 17,32 zł. Pracownik nie złożył pracodawcy wniosku o niepobieranie zaliczek na podatek dochodowy, a ponadto nie złożył oświadczenia uprawniającego pracodawcę do stosowania kwoty zmniejszającej zaliczkę (PIT-2).

Podwyższenie zasiłku macierzyńskiego wynosi/będzie wynosiło:

• za marzec 2024 r. wyniosło 527,08 zł, tj.:
• zasiłek macierzyński: 17,32 zł x 31 dni = 536,92 zł,
• zaliczka na podatek dochodowy: 537 zł x 12% = 64,44 zł, po zaokrągleniu 64 zł,
• zasiłek pomniejszony o zaliczkę: 536,92 zł - 64 zł = 472,92 zł,
• podwyższenie zasiłku macierzyńskiego: 1.000 zł - 472,92 zł = 527,08 zł,
• za kwiecień 2024 r. wyniesie 542,40 zł, tj.:
• zasiłek macierzyński: 17,32 zł x 30 dni = 519,60 zł,
• zaliczka na podatek dochodowy: 520 zł x 12% = 62,40 zł, po zaokrągleniu 62 zł,
• zasiłek pomniejszony o zaliczkę: 519,60 zł - 62 zł = 457,60 zł,
• podwyższenie zasiłku macierzyńskiego: 1.000 zł - 457,60 zł = 542,40 zł,
• za maj 2024 r. wyniesie 33,96 zł, tj.:
• zasiłek macierzyński: 17,32 zł x 2 dni = 34,64 zł,
• kwota świadczenia rodzicielskiego za 2 dni: 1.000 zł : 31 dni = 32,26 zł; 32,26 zł x 2 dni = 64,52 zł, po zaokrągleniu 64,60 zł,
• zaliczka na podatek dochodowy: 35 zł x 12% = 4,20 zł, po zaokrągleniu 4 zł,
• zasiłek pomniejszony o zaliczkę: 34,64 zł - 4 zł = 30,64 zł,
• podwyższenie zasiłku macierzyńskiego: 64,60 zł - 30,64 zł = 33,96 zł.

Jeśli oboje rodzice jednocześnie pobierają zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego i miesięczna kwota tego zasiłku (pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych) przysługująca każdemu z nich jest niższa od kwoty świadczenia rodzicielskiego, podwyższenie zasiłku macierzyńskiego przysługuje odrębnie każdemu z rodziców.

Do wypłaty podwyższenia zasiłku macierzyńskiego zobowiązany jest płatnik tego zasiłku. Jeżeli jednak zasiłek macierzyński jest wypłacany z więcej niż jednego tytułu, a wypłaty zasiłku dokonują płatnicy składek, osoba uprawniona do zasiłku wskazuje płatnika składek zobowiązanego do naliczenia i wypłaty podwyższenia.

W sytuacji gdy jednym z płatników zasiłku macierzyńskiego jest ZUS, to naliczenie i wypłata podwyższenia leży w kompetencjach ZUS (osoba uprawniona do zasiłku nie może dokonać wyboru płatnika).

Wypłata podwyższenia zasiłku macierzyńskiego następuje bez wniosku ubezpieczonego. Jednakże gdy miesięczna kwota zasiłku macierzyńskiego (pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych) jest niższa od kwoty świadczenia rodzicielskiego, ubezpieczony jest zobowiązany do złożenia oświadczenia, czy zasiłek jest wypłacany tylko z jednego, czy z więcej niż jednego tytułu. Wypłata zasiłku macierzyńskiego z kilku tytułów powoduje, że osoba uprawniona do zasiłku musi przedkładać płatnikowi wypłacającemu kwotę podwyższenia (odpowiednio płatnikowi składek lub ZUS) zaświadczenia płatnika/płatników zasiłku o okresie wypłaconego zasiłku macierzyńskiego i kwocie tego zasiłku (pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych). Zaświadczenie takie należy składać co miesiąc, w celu ustalenia podwyższenia zasiłku macierzyńskiego za każdy miesiąc (kwotę podwyższenia można wypłacić dopiero po dostarczeniu takiego zaświadczenia).

Ponowne ustalenie kwoty podwyższenia zasiłku macierzyńskiego

Jeśli w czasie pobierania zasiłku macierzyńskiego ulegnie zmianie miesięczna kwota tego zasiłku (pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych), to prawo do podwyższenia zasiłku lub kwotę tego podwyższenia ustala się na nowo. W wyniku tego może powstać prawo do podwyższenia (jeśli wcześniej nie przysługiwało) lub nastąpić utrata tego prawa. Może też ulec zmianie kwota przysługującego podwyższenia. Powyższe stosuje się, gdy:

• ubezpieczonemu przysługiwał zasiłek macierzyński w wysokości 100% podstawy wymiaru, a następnie ma prawo do zasiłku w wysokości 70% podstawy wymiaru,
• ubezpieczony pracownik łączy korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, w związku z czym należny zasiłek macierzyński ulega zmniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu podjętej pracy,
• w związku z różną liczbą dni kalendarzowych miesiąca zmienia się kwota zasiłku macierzyńskiego,
• w trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego nastąpi zmiana podstawy jego wymiaru, np. w związku z podwyższeniem kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę, podwyższeniem podstawy wymiaru zasiłku do kwoty najniższej podstawy wymiaru albo w związku z wyłączeniem składnika przysługującego do określonego terminu.

Obliczanie zasiłku macierzyńskiego w razie łączenia urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu

Ubezpieczony będący pracownikiem, pobierający zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego może łączyć korzystanie z tego urlopu z wykonywaniem pracy u pracodawcy, który udzielił urlopu, w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. W takim przypadku wymiar urlopu rodzicielskiego ulega wydłużeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu, z tym że nie może przekroczyć:

• 82 tygodni (odpowiednio 130 tygodni, gdy dziecko jest objęte programem "Za życiem") w razie urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie (lub przyjęcia na wychowanie jednego dziecka),
• 86 tygodni (odpowiednio 134 tygodni, gdy dziecko jest objęte programem "Za życiem") w razie urodzenia dwojga lub więcej dzieci przy jednym porodzie (lub jednoczesnego przyjęcia na wychowanie więcej niż jednego dziecka).

Część urlopu rodzicielskiego, o którą urlop zostanie proporcjonalnie wydłużony, wydłuża tę część urlopu rodzicielskiego, podczas której pracownik łączył korzystanie z urlopu z wykonywaniem pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy u pracodawcy udzielającego urlopu. Wydłużenie urlopu rodzicielskiego nie stanowi jego odrębnej części.

Pracownica zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy przez cały okres urlopu rodzicielskiego (32 tyg.) łączy go z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu w wymiarze 1/2 etatu (części urlopu powstałej w wyniku wydłużenia nie będzie ona łączyła z wykonywaniem pracy w niepełnym wymiarze). Udzielony pracownicy urlop rodzicielski ulega wydłużeniu o 16 tygodni (32 tyg. x 1/2). Przez 32 tygodnie pracownicy przysługuje zasiłek macierzyński w kwocie zmniejszonej o połowę (1/2 : 1 = 1/2), natomiast przez okres 16 tygodni, o które ulega wydłużeniu urlop rodzicielski, pracownica otrzyma zasiłek w pełnej miesięcznej kwocie, bowiem w tym czasie nie będzie wykonywała pracy.

Jeśli część urlopu rodzicielskiego powstała w wyniku wydłużenia wymiaru tego urlopu nie odpowiada wielokrotności tygodnia, jest ona udzielana w dniach. Przy udzielaniu urlopu niepełny dzień pomija się.

Pracownica w okresie urlopu rodzicielskiego przez 2 tygodnie wykonywała pracę u pracodawcy w wymiarze 1/3 etatu. Urlop rodzicielski ulega wydłużeniu o 4 dni (14 dni x 1/3 = 4,6 dnia).

Jeżeli pracownik zamierza łączyć korzystanie z części urlopu rodzicielskiego powstałej w wyniku proporcjonalnego wydłużenia tego urlopu z wykonywaniem pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy, wymiar tej części urlopu oblicza się, dzieląc długość części urlopu powstałej w wyniku proporcjonalnego wydłużenia, obliczonej zgodnie z zasadami przedstawionymi wyżej, przez różnicę liczby 1 i wymiaru czasu pracy, w jakim pracownik zamierza łączyć korzystanie z tej części urlopu z wykonywaniem pracy. W przypadku gdy część urlopu rodzicielskiego powstała w wyniku wydłużenia wymiaru tego urlopu nie odpowiada wielokrotności tygodnia, jest ona udzielana w dniach. Przy udzielaniu urlopu niepełny dzień pomija się.

Zasiłek macierzyński za okres, w którym pracownica (pracownik) łączy korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu ulega pomniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy, w którym praca ta jest wykonywana. Takiemu zmniejszeniu ulega również wysokość zasiłku otrzymywanego za okres wydłużenia urlopu rodzicielskiego wynikającego z łączenia urlopu rodzicielskiego z pracą u pracodawcy udzielającego tego urlopu.

Pracownica zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy w dniu 11 listopada 2023 r. urodziła dziecko. Od dnia porodu do 29 marca 2024 r. korzystała z urlopu macierzyńskiego, po którym udzielono jej urlopu rodzicielskiego od 30 marca do 8 listopada 2024 r. (32 tyg.) W tym czasie przysługuje jej zasiłek macierzyński w wysokości 81,5% podstawy wymiaru, którą stanowi kwota 4.745,95 zł.

Pracownica od 30 marca 2024 r. łączy korzystanie z urlopu rodzicielskiego z pracą na 1/2 etatu. Zasiłek macierzyński w okresie łączenia urlopu rodzicielskiego z pracą ulega zmniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej w czasie tego urlopu, tj. o 0,5 (0,5 : 1).

Za każdy dzień łączenia urlopu rodzicielskiego z pracą pracownica otrzyma zasiłek macierzyński w wysokości 64,47 zł, według wyliczenia: 4.745,95 zł : 30 = 158,20 zł; 158,20 zł x 81,5% = 128,93 zł (pełna stawka dzienna zasiłku); 128,93 zł x 0,5 = 64,47 zł (stawka dzienna zmniejszona proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej w okresie urlopu rodzicielskiego).

Do zasiłku macierzyńskiego stosuje się odpowiednio przepisy art. 11 ust. 4 oraz art. 12 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 i 3 ustawy zasiłkowej, co oznacza, że:

• przysługuje za każdy dzień urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego (okresu odpowiadającego tym urlopom w przypadku ubezpieczonych niebędących pracownikami), nie wyłączając dni wolnych od pracy,
• nie przysługuje za okresy, w których ubezpieczony na podstawie przepisów o wynagradzaniu zachowuje prawo do wynagrodzenia (okresy te wlicza się do wymiaru zasiłku),
• nie przysługuje za okresy odpowiadające urlopom związanym z rodzicielstwem, przypadające w czasie urlopu bezpłatnego oraz tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności (z wyjątkiem przypadków, w których prawo do zasiłku wynika z ubezpieczenia chorobowego osób wykonujących odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania).