Artykuł 32 - prawo do zasiłku opiekuńczego

Art. 32. 1. Zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad:

1) dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat w przypadku:

a) nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza, a także w przypadku choroby niani, z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą, o której mowa w art. 50 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz. U. z 2023 r. poz. 204 i 1429), lub dziennego opiekuna sprawujących opiekę nad dzieckiem,

b) porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi lub rodzicowi sprawowanie opieki,

c) pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne;

2) chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat;

2a) chorym dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji do ukończenia 18 lat;

2b) dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji do ukończenia 18 lat w przypadku:

a) porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi lub rodzicowi sprawowanie opieki,

b) pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne;

3) innym chorym członkiem rodziny.

2. Za członków rodziny, o których mowa w ust. 1 pkt 3, uważa się małżonka, rodziców, rodzica dziecka, ojczyma, macochę, teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci w wieku powyżej 14 lat - jeżeli pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym w okresie sprawowania opieki.

3. Za dzieci w rozumieniu ust. 1 i 2 uważa się dzieci własne ubezpieczonego lub jego małżonka oraz dzieci przysposobione, a także dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie.

Prawo do zasiłku opiekuńczego przysługuje, bez konieczności spełnienia wymogu okresu wyczekiwania, osobom podlegającym ubezpieczeniu chorobowemu (obowiązkowo lub dobrowolnie). Zasiłek opiekuńczy ma na celu ochronę osoby ubezpieczonej przed utratą wynagrodzenia, w przypadku konieczności osobistego sprawowania opieki nad:

• zdrowym dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat - w określonych sytuacjach,
• chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat,
• chorym dzieckiem legitymującym się właściwym orzeczeniem o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności, do ukończenia 18 lat,
• dzieckiem legitymującym się właściwym orzeczeniem o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności do ukończenia 18 lat - w określonych sytuacjach,
• innym chorym członkiem rodziny.

Prawo do zasiłku opiekuńczego przysługuje na równi matce i ojcu dziecka, jednak zasiłek opiekuńczy za dany okres wypłaca się tylko jednemu z rodziców, tj. temu, który wystąpił z wnioskiem o jego wypłatę.

Zasiłek opiekuńczy przysługuje w przypadkach sprawowania opieki nad:

1) Zdrowym dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat z powodu nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza, a także w przypadku choroby niani, z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą, o której mowa w art. 50 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz. U. z 2024 r. poz. 338), lub dziennego opiekuna sprawujących opiekę nad dzieckiem.

Przez zamknięcie placówki rozumie się zamknięcie całej placówki, a także zamknięcie np. klasy lub grupy przedszkolnej. Zamknięcie placówki jest nieprzewidziane, jeśli ubezpieczony dowiedział się o nim w terminie krótszym niż 7 dni przed jej zamknięciem. Powyższe potwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z 6 marca 1979 r. (sygn. akt II UZP 4/79, OSP 1980/7/130) w brzmieniu: "(...) Planowane zamknięcie przedszkola poprzedzone zawiadomieniem rodziców na 7 dni wcześniej nie stanowi nieprzewidzianego zamknięcia przedszkola (...).".

2) Zdrowym dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat z powodu porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekującego się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi lub rodzicowi sprawowanie opieki, albo pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekującego się dzieckiem, w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne, dalej zakładzie opieki zdrowotnej.

Jeżeli oboje rodzice dziecka w wieku do ukończenia 8 lat zatrudnieni są w systemie pracy zmianowej na różnych zmianach, wówczas każdego z nich uważa się za osobę stale opiekującą się dzieckiem. Zatem w razie choroby, porodu lub pobytu jednego z rodziców dziecka w zakładzie opieki zdrowotnej, drugiemu z nich przysługuje prawo do zasiłku opiekuńczego. Jeżeli natomiast oboje rodzice są zatrudnieni, lecz tylko jedno z nich w systemie pracy zmianowej, zasiłek opiekuńczy przysługuje za dni, w które dziecko w wieku do ukończenia 8 lat pozostawałoby bez opieki z powodu porodu, choroby lub pobytu drugiego z rodziców w zakładzie opieki zdrowotnej.

3) Chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat.

Jeżeli oboje rodzice chorego dziecka w wieku do ukończenia 14 lat (bądź jedno z nich) są zatrudnieni w systemie pracy zmianowej, zasiłek opiekuńczy przysługuje za okres sprawowania opieki, w którym oboje rodzice pracują na tych samych zmianach, a także na różnych zmianach, jeżeli chore dziecko pozostawałoby bez opieki w wyniku częściowego pokrywania się godzin pracy, wskutek dojazdu lub dojścia do pracy i z pracy.

4) Dzieckiem w wieku do ukończenia 18 lat z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji (dalej dzieckiem z niepełnosprawnością), jeżeli:

• poród lub choroba małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, uniemożliwia im sprawowanie opieki nad tym dzieckiem,
• małżonek ubezpieczonego lub rodzic dziecka stale opiekujący się tym dzieckiem, przebywa w szpitalu.

5) Chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 18 lat z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

6) Innym chorym członkiem rodziny.

Za członków rodziny, w rozumieniu przepisów ustawy zasiłkowej, uważa się małżonka, rodziców, rodzica dziecka, ojczyma, macochę, teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci w wieku powyżej 14 lat - jeżeli pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym w okresie sprawowania opieki.

Warunek pozostawania we wspólnym gospodarstwie domowym wymagany przy ustalaniu prawa do zasiłku opiekuńczego nad chorym dzieckiem w wieku powyżej 14 lat, w tym nad dzieckiem z niepełnosprawnością do ukończenia 18 lat, lub innym chorym członkiem rodziny uważa się za spełniony także wówczas, gdy ubezpieczony pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z chorym tylko przez okres choroby.

Za dzieci, w rozumieniu przepisów ustawy, nad którymi sprawowanie opieki uprawnia do zasiłku opiekuńczego, uważa się dzieci własne ubezpieczonego lub jego małżonka oraz dzieci przysposobione, a także dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie (np. w ramach rodziny zastępczej niezawodowej).

Ustalając prawo do zasiłku opiekuńczego z tytułu sprawowania osobistej opieki nad chorym dzieckiem, bierze się pod uwagę harmonogram czasu pracy rodziców i ustala, w których dniach pracownik - występujący z wnioskiem o zasiłek opiekuńczy - nie musi zapewniać osobistej opieki choremu dziecku z uwagi na obecność w domu drugiego rodzica. Zasiłek opiekuńczy wypłaca się za wszystkie dni sprawowania opieki nad chorym dzieckiem, w których obojgu rodzicom przypada praca na tej samej zmianie, a także za dni, w których powinni świadczyć pracę na różnych zmianach, jeżeli dziecko pozostawałoby bez opieki w wyniku częściowego pokrywania się godzin pracy, albo na skutek dojazdu lub dojścia do pracy i z pracy. Przy czym, jeśli w okresie sprawowania osobistej opieki przypadają dni wolne od pracy, to zasiłek opiekuńczy za te dni również przysługuje. Zasiłek opiekuńczy wypłaca się bowiem za każdy dzień osobistego sprawowania opieki, nie wyłączając dni wolnych od pracy, w wysokości 1/30 podstawy jego wymiaru (art. 35 ust. 2 w zw. z art. 11 ust. 4 ustawy zasiłkowej).

Pracownica wystąpiła z wnioskiem o opiekę nad chorym 5-letnim dzieckiem za okres od 9 do 15 kwietnia 2024 r. (7 dni). Harmonogram pracy rodziców w okresie choroby dziecka przedstawia się następująco:

Pracownica jest uprawniona do zasiłku opiekuńczego:

• za okres od 9 do 12 kwietnia 2024 r., ponieważ w tych dniach praca małżonków częściowo się pokrywa,
• za dni 13 i 15 kwietnia 2024 r., w których pracownica nie miała obowiązku świadczenia pracy (za te dni zasiłek opiekuńczy przysługuje nawet wówczas, gdy jest domownik mogący zapewnić opiekę dziecku).

W dniu 14 kwietnia 2024 r. opiekę nad chorym dzieckiem mógł sprawować mąż pracownicy, zatem pracownica powinna przystąpić do pracy. Jeżeli tego dnia nie zgłosiła się do pracy, to dzień ten był nieobecnością usprawiedliwioną, ale bez prawa do zasiłku opiekuńczego.