Weryfikacja okresów i stawek amortyzacji

Jednostka jest zobowiązana do systematycznej weryfikacji przyjętych okresów ekonomicznej użyteczności i stawek amortyzacji środków trwałych, nie później niż na koniec każdego okresu sprawozdawczego. Zweryfikowane stawki (stopy) amortyzacji stosuje się począwszy od nowego roku obrotowego. Wyniki przeprowadzonej weryfikacji mogą uzasadniać podwyższenie lub obniżenie stawki lub stopy amortyzacji.

Z art. 32 ust. 3 ustawy o rachunkowości wynika, że poprawność stosowanych okresów i stawek amortyzacji środków trwałych powinna być przez jednostkę okresowo weryfikowana, powodując odpowiednią korektę dokonywanych w następnych latach obrotowych odpisów amortyzacyjnych. Ustawa o rachunkowości nie podaje konkretnego terminu weryfikacji. Termin weryfikacji stawki amortyzacji, jako wartości szacunkowej, którym jest dzień bilansowy, wynika z pkt 4.2 KSR nr 7 "Zmiany zasad (polityki) rachunkowości, wartości szacunkowych, poprawianie błędów, zdarzenia następujące po dniu bilansowym - ujęcie i prezentacja". Z kolei w świetle pkt 8.42 KSR nr 11, jednostka jest zobowiązana do systematycznej weryfikacji przyjętych okresów ekonomicznej użyteczności i stawek amortyzacji środków trwałych, nie później niż na koniec każdego okresu sprawozdawczego. Zweryfikowane stawki (stopy) amortyzacji stosuje się począwszy od nowego roku obrotowego. W zakres weryfikacji wchodzi weryfikacja ceny sprzedaży netto istotnej pozostałości środka trwałego przyjętej na dzień ustalenia dotychczas stosowanego odpisu amortyzacyjnego. Wyniki przeprowadzonej weryfikacji mogą uzasadniać podwyższenie lub obniżenie stawki lub stopy amortyzacji.

Przesłankę do weryfikacji okresu i stawki amortyzacji stanowi w szczególności ulepszenie środka trwałego, dokonanie odpisu z tytułu trwałej utraty wartości środka trwałego oraz dołączenie bądź odłączenie części dodatkowych lub peryferyjnych (por. pkt 8.43 KSR nr 11). Zmiana okresu lub stawki amortyzacji (w tym wynikająca ze zmiany ceny sprzedaży netto istotnej pozostałości środka trwałego) stanowi zmianę szacunków w rozumieniu KSR nr 7 i nie powoduje korekty odpisów amortyzacyjnych ujętych w poprzednich okresach. Zgodnie z KSR nr 7, w tym przypadku ma zastosowanie podejście prospektywne (por. pkt 8.44 KSR nr 11).

Warto dodać, że choć prawo bilansowe zobowiązuje jednostki do okresowej weryfikacji poprawności stosowanych okresów i stawek amortyzacji środków trwałych, to nie precyzuje sposobu jej udokumentowania. Dla potwierdzenia przeprowadzenia takiej weryfikacji można zastosować protokół weryfikacji stawek i okresów amortyzacji środków trwałych. W przypadku gdy w wyniku przeprowadzonej weryfikacji nie dochodzi do zmian stawek i okresów amortyzacji, przyjęte wcześniej okresy amortyzacji i roczne stawki pozostają niezmienione. Tym samym wypełnione w protokole okresy ekonomicznej użyteczności oraz stopy (stawki) amortyzacji przed weryfikacją i po weryfikacji są takie same.

Przykład

Zwiększenie stawki amortyzacji na skutek skrócenia
okresu amortyzacji środka trwałego

I. Założenia:

1. Jednostka posiada środek trwały - maszynę produkcyjną, którą użytkuje i amortyzuje od 1 stycznia 2020 r. Okres ekonomicznej użyteczności maszyny określono na 10 lat. Przyjęta dla maszyny roczna stopa amortyzacji wynosi: 10%.
2. Wartość początkowa maszyny wynosi: 87.000 zł. Roczna stawka (kwota) amortyzacji wynosi: 8.700 zł (tj. 87.000 × 10%), a miesięczna stawka (kwota) amortyzacji wynosi: 725 zł (tj. 8.700 zł : 12 m-cy). Na dzień 31 grudnia 2023 r. umorzenie maszyny wynosi: 34.800 zł (tj. 8.700 zł × 4 lata), a jej wartość netto: 52.200 zł (tj. 87.000 zł - 34.800 zł).
3. W wyniku weryfikacji stawek i okresów amortyzacji środków trwałych kierownik jednostki podjął decyzję o skróceniu okresu amortyzacji maszyny, z powodu szybszego niż przewidywano jej zużycia. Ustalił, że czas użytkowania tej maszyny będzie wynosił jeszcze 3 lata, licząc od 1 stycznia 2024 r.
4. Jednostka na okoliczność przeprowadzonej weryfikacji sporządziła protokół weryfikacji stawek i okresów amortyzacji środków trwałych. Protokół podpisał zespół dokonujący weryfikacji i kierownik jednostki.

II. Ustalenie nowej stopy i stawki amortyzacji maszyny produkcyjnej od 1.01.2024 r.:

1. Nowa stawka (kwota) amortyzacji miesięcznej: 52.200 zł : 36 m-cy = 1.450 zł.
2. Nowa roczna stopa amortyzacji: (1.450 zł × 12 m-cy) : 87.000 zł = 0,20;
   0,20 × 100 = 20%.

III. Protokół z weryfikacji stawek i okresów amortyzacji środków trwałych: