Prawo do odliczenia VAT

Zgodnie z ogólną zasadą określoną w art. 86 ust. 1 ustawy o VAT, podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w takim zakresie, w jakim nabywane towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych.

Jeżeli zatem podatnik dokonuje zakupu towaru czy usługi, powinien określić, czy i w jakim zakresie zakup ten będzie służył działalności opodatkowanej podatkiem VAT.

Z kolei VAT od zakupów związanych z czynnościami zwolnionymi z VAT oraz z czynnościami pozostającymi poza zakresem działalności gospodarczej, nie podlega odliczeniu.

Zasadą zatem jest, że prawa do odliczenia VAT nie mają:

• podmioty niebędące podatnikami VAT (nieprowadzące działalności gospodarczej),
• podmioty gospodarcze korzystające ze zwolnienia z VAT na podstawie art. 113 ustawy o VAT,
• podmioty gospodarcze prowadzące wyłącznie działalność zwolnioną z VAT.

Dla realizacji prawa do odliczenia podatku naliczonego niezbędne jest więc istnienie związku między dokonywanymi zakupami towarów i usług, a prowadzoną działalnością opodatkowaną. Ustawodawca nie sprecyzował jakiego rodzaju ma to być związek, natomiast organy podatkowe wskazują, że może on mieć charakter bezpośredni lub pośredni.

Natomiast w stosunku do towarów i usług, które są wykorzystywane przez podatnika do wykonywania czynności, w związku z którymi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, jak i czynności, w związku z którymi takie prawo nie przysługuje, podatnik jest obowiązany do odrębnego określenia kwot podatku naliczonego związanych z czynnościami, w stosunku do których przysługuje mu prawo do obniżenia kwoty podatku należnego.

» Termin odliczenia VAT

Podstawowy termin odliczenia podatku VAT określony został w art. 86 ust. 10 ustawy o VAT, zgodnie z którym prawo do odliczenia powstaje w rozliczeniu za okres, w którym w odniesieniu do nabytych lub importowanych przez podatnika towarów i usług powstał obowiązek podatkowy.

W art. 86 ust. 10b ustawy o VAT zastrzeżono natomiast, że odliczenia można dokonać nie wcześniej niż w rozliczeniu za okres, w którym podatnik otrzyma fakturę lub dokument celny.

Uwaga

Warunkiem odliczenia podatku naliczonego jest powstanie po stronie sprzedawcy obowiązku podatkowego od danej czynności oraz posiadanie przez nabywcę faktury dokumentującej zakup.

Ustawodawca umożliwił również późniejsze skorzystanie z prawa do odliczenia VAT naliczonego. Zgodnie bowiem z art. 86 ust. 11 ustawy o VAT, jeżeli podatnik nie dokonał obniżenia kwoty podatku należnego w ww. terminie, to może odliczyć VAT naliczony w deklaracji podatkowej za:

• jeden z trzech kolejnych okresów rozliczeniowych - w przypadku rozliczania VAT za okresy miesięczne,
• jeden z dwóch kolejnych okresów rozliczeniowych - w przypadku rozliczania VAT za okresy kwartalne.

Po upływie wskazanych terminów odliczenie również jest możliwe, jednak wyłącznie poprzez korektę deklaracji na podstawie art. 86 ust. 13 ustawy o VAT.

Korekty tej można dokonać:

• za okres, w którym powstało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, albo
• za jeden z trzech następnych okresów rozliczeniowych, a w przypadku podatnika rozliczającego się kwartalnie, w deklaracji podatkowej za jeden z dwóch następnych okresów rozliczeniowych, po okresie rozliczeniowym, w którym powstało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego

- nie później jednak niż w ciągu 5 lat, licząc od początku roku, w którym powstało to prawo.

Przepisy ustawy o VAT, co do zasady, nie uzależniają prawa do odliczenia podatku naliczonego od zapłaty przez nabywcę należności za zakupione towary czy usługi.

Warunkiem odliczenia jest bowiem - jak już wykazano powyżej:

• powstanie u sprzedawcy obowiązku podatkowego w stosunku do danej transakcji oraz
• otrzymanie faktury przez nabywcę.

Wprawdzie nie ma w tym przypadku mowy o zapłacie należności, należy pamiętać, że istnieją przypadki, w których dopiero zapłata należności przez nabywcę przesądzać będzie o powstaniu u sprzedawcy obowiązku podatkowego w VAT.

Przykładem sytuacji, w której dopiero zapłata należności przez nabywcę warunkuje prawo do odliczenia VAT jest sprzedaż komisowa.

Obowiązek podatkowy uzależniony od zapłaty powstanie również w przypadku małych podatników rozliczających podatek VAT metodą kasową.

Dopóki więc nie nastąpi zapłata, dopóty sprzedawca nie wykaże obowiązku podatkowego a nabywca nie uzyska prawa do odliczenia VAT.

(interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 21 sierpnia 2024 r., nr 0112-KDIL1-3.4012.290.2024.1.MR)

"(...) Z opisu sprawy wynika, że Wnioskodawca - Kancelaria Prawna świadczy m.in. usługi związane z (...), podlegające opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Wnioskodawca świadczy usługi na rzecz osób trzecich (»Klienci«) na podstawie zawartej między stronami umowy. Z tego tytułu Wnioskodawca otrzymuje wynagrodzenie za świadczone usługi. Za wykonane prace Wnioskodawca wystawia faktury i otrzymuje zapłatę z tytułu wynagrodzenia oraz poniesionych kosztów i opłat. Spółka jest podatnikiem VAT czynnym (...) Wnioskodawca wskazał, że w związku ze świadczeniem usług na rzecz swoich Klientów jest organizatorem współpracy z Kancelarią notarialną. Za dokonanie Czynności notarialnych, Kancelaria notarialna wystawi fakturę VAT, w której nabywcą usługi będzie Wnioskodawca. Faktury wystawiane na Wnioskodawcę obejmować będą koszty usług notarialnych (tzw. taksa notarialna), podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, jak i inne należności, niepodlegające opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług (np. opłaty sądowe). Wnioskodawca uiszczać będzie należność wynikającą z faktury na rzecz notariusza, a następnie poniesione koszty (w wysokości nominalnej) uwzględni w fakturze (w odniesieniu do taksy notarialnej - doliczając ją do podstawy opodatkowania własnych usług świadczonych na rzecz Klienta, a w odniesieniu do kwot niepodlegających opodatkowaniu VAT - wskazując je na własnej fakturze na rzecz Klienta jako należności niepodlegające VAT), którą wystawi Klientowi, na rzecz którego świadczyć będzie swoje usługi, i który będzie finalnym beneficjentem usług notarialnych.

Z okoliczności sprawy wynika, że rzeczywistym beneficjentem i konsumentem usług świadczonych przez Kancelarię notarialną jest Klient dokonujący czynności notarialnej (w tym również za pośrednictwem pełnomocnika ze strony Wnioskodawcy) - usługi notarialne nabywane są więc zawsze na rzecz Klienta, nawet jeśli ich nabycia dokonuje bezpośrednio kontaktujący się z Kancelarią notarialną we własnym imieniu Wnioskodawca.

Sposób zorganizowania świadczenia usług i wystawiania faktur w niniejszej sprawie wygląda zatem następująco:

1) Kancelaria notarialna świadczy usługi na rzecz Klienta, przy czym wystawia fakturę dla Wnioskodawcy,

2) następnie Wnioskodawca wystawia fakturę na rzecz Klienta, która obejmuje zarówno koszty czynności notarialnych, jak i koszty usług własnych świadczonych na rzecz Klienta.

Jednocześnie należy zaznaczyć, że Wnioskodawca inicjuje i organizuje współpracę z Kancelarią notarialną, a więc bierze udział w świadczeniu usług. Wnioskodawca nie tylko nawiązuje kontakt z Kancelarią notarialną, ale również będzie sporządzać projekty dokumentów, które następnie będą podpisywane przed notariuszem, czy też będzie współpracować z notariuszem w celu opracowania ostatecznej treści dokumentów. Można zatem uznać, że Wnioskodawca współpracuje z Kancelarią notarialną we własnym imieniu, nabywając usługi, które pomagają mu w sprawniejszym świadczeniu usług doradztwa podatkowego, księgowego i prawnego na rzecz Klientów. Przy czym nie można przyjąć, że usługi notarialne nabywane są na rzecz Wnioskodawcy. Sam Wnioskodawca nie odnosi bowiem żadnych korzyści z faktu wykonania czynności notarialnych, gdyż rzeczywistym beneficjentem i konsumentem usług świadczonych przez Kancelarię notarialną jest Klient dokonujący tych czynności.

Wobec powyższego, obciążenie kosztami usług notarialnych podmiotu, który faktycznie korzysta z usługi (tj. Klientów Spółki), jest odsprzedażą tej usługi przez podmiot uczestniczący pośrednio w jej świadczeniu, tj. Wnioskodawcę.

(...) w przedmiotowej sprawie znajduje zastosowanie art. 8 ust. 2a ustawy, a w konsekwencji przyjęcie, że w związku z czynnościami notarialnymi dochodzi do zrealizowania dwóch transakcji opodatkowanych VAT, tj.:

• dostawy usług notarialnych ze strony Kancelarii notarialnej na rzecz Wnioskodawcy, oraz
• dostawy tożsamych usług notarialnych ze strony Wnioskodawcy na rzecz Klienta (usługi te nie podlegają modyfikacji).

Beneficjentami ww. usług notarialnych są Klienci Wnioskodawcy. Zatem, na gruncie ustawy, Wnioskodawca będzie traktowany najpierw jako usługobiorca, a następnie jako usługodawca tej samej usługi, tj. usługi polegającej na dokonaniu Czynności notarialnych, za którą to usługę Wnioskodawca będzie obciążać swoich Klientów, wystawiając fakturę uwzględniającą koszt ww. usług notarialnych.

(...) W analizowanej sprawie mamy do czynienia zarówno z dostawą usług notarialnych ze strony Kancelarii notarialnej na rzecz Wnioskodawcy, jak i dostawą usług notarialnych ze strony Wnioskodawcy na rzecz Klienta, gdzie Kancelaria notarialna jako podatnik VAT wystawia faktury dokumentujące świadczenie usług notarialnych na rzecz Wnioskodawcy - innego podatnika VAT.

Natomiast konsekwencją zastosowania art. 8 ust. 2a ustawy w rozliczeniach pomiędzy Wnioskodawcą, Kancelarią notarialną i Klientem (gdzie Klient jest ostatnim beneficjentem tych usług), będzie nabycie przez Wnioskodawcę prawa do odliczenia podatku naliczonego wynikającego z faktury wystawionej przez Kancelarię notarialną na rzecz Wnioskodawcy.

Wobec powyższego należy stwierdzić, że nabywane przez Wnioskodawcę usługi notarialne będą wykorzystywane do działalności opodatkowanej (odsprzedaż usług na rzecz Klienta). Tym samym, Wnioskodawcy, czynnemu podatnikowi VAT, będzie przysługiwać - na podstawie art. 86 ust. 1 ustawy - prawo do odliczenia podatku naliczonego wynikającego z faktury otrzymanej od Kancelarii notarialnej (podkreślenie redakcji) (...)".

(interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 18 września 2024 r., nr 0112-KDIL3.4012.499.2024.4.MBN)

"(...) Z informacji, które Pan przedstawił wynika, że prowadzi Pan działalność gospodarczą jako doradca podatkowy i jest Pan czynnym zarejestrowanym podatnikiem podatku VAT. Podstawowym narzędziem Pana aktywności zawodowej w ramach działalności gospodarczej jest komputer podłączony do internetu. Dla bardziej wydajnego wykonywania zleceń jest on połączony z urządzeniami peryferyjnymi takimi jak monitor, bezprzewodowa klawiatura, myszka. Ze względu na charakter działalności oraz częstotliwość wyjazdów do klientów niezbędną funkcją jaką powinien posiadać ten sprzęt jest możliwość jego przenoszenia oraz użytkowania go bez podłączenia do prądu (praca na baterii). W każdym z miejsc wykonywania działalności ma Pan swobodny dostęp do monitorów lub projektorów, do których zostaje podłączony komputer.

Jednym z obligatoryjnych elementów wykonywania zawodu doradcy podatkowego jest obowiązek stałego podnoszenia swoich kwalifikacji zawodowych. Dla wypełnienia tych obowiązków chciałby Pan mieć możliwość zapoznawania się z literaturą fachową, bieżącym procesem legislacyjnym w prawie podatkowym oraz uczestniczenia w szkoleniach zawodowych w trakcie podróży służbowych.

W związku z powyższym w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zamierza Pan nabyć mini laptop/konsolę przenośną (...). Dzięki swoim parametrom technicznym oraz systemie operacyjnym, jakim jest (...) pozwala ona na swobodne korzystanie z niej podczas podróży oraz podłączenie do niej wszystkich niezbędnych urządzeń peryferyjnych w momencie pracy stacjonarnej. Urządzenie to posiada pojemny dysk oraz baterię pozwalającą na korzystanie z niego niezależnie od połączenia do prądu. Mini laptop/konsola przenośna (...) będzie miał zainstalowany system operacyjny (...), co pozwoli na łatwe zainstalowanie na nim wszystkich programów wykorzystywanych w Pana codziennej pracy. Mini laptop będzie pełnił funkcję Pana podstawowego narzędzia pracy. Mini laptop/konsola przenośna (...) będzie wykorzystywany wyłącznie do celów działalności opodatkowanej podatkiem od towarów i usług. Będzie ono stanowiło składnik majątku działalności gospodarczej w rozumieniu art. 14 ust. 2 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zakup zostanie udokumentowany fakturą wystawioną na NIP Pana działalności gospodarczej. Urządzenie będzie wykorzystywane wyłącznie do celów prowadzonej działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług. Ze względów bezpieczeństwa urządzenie będzie posiadać hasło dostępu. Urządzenie nie będzie wykorzystywane prywatnie oraz nie zostanie udostępniane osobom trzecim. Po zakończeniu prac związanych z działalnością, urządzenie będzie wyłączane dla uniemożliwienia nieupoważnionego dostępu do niego osobom trzecim. Zakupiony sprzęt przyczyni się do zwiększenia efektywności wykonywania działalności gospodarczej oraz dodatkowo pozwoli wykorzystać czas na aktywność zawodową w trakcie przejazdów w podróżach służbowych.

(...) należy stwierdzić, że dla realizacji prawa do odliczenia podatku naliczonego niezbędne jest istnienie związku między dokonywanymi zakupami towarów i usług z czynnościami opodatkowanymi. (...) związek dokonywanych zakupów z działalnością gospodarczą może mieć charakter pośredni lub bezpośredni.

Podkreślić przy tym należy, iż ciężar wykazania związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy dokonanymi zakupami towarów i usług, a powstaniem obrotu spoczywa na podatniku, który wywodzi z tego określone skutki prawne.

Analizując przedmiotową sprawę należy uznać, że będzie przysługiwało Panu prawo do odliczenia podatku naliczonego od zakupu mini laptopa/konsoli przenośnej (podkreślenie redakcji) (...)".

(interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 22 sierpnia 2024 r., nr 0114-KDIP1-3.4012.409.2024.1.KP)

"(...) Z opisu sprawy wynika, że jest Pan przedsiębiorcą prowadzącym działalność gospodarczą na podstawie wpisu do CEDiG-u. Działalność ta polega na sprzedaży towarów na targach, jarmarkach i kiermaszach ludowych. Na podstawie art. 113 ustawy o VAT Pana sprzedaż podlegała zwolnieniu podmiotowemu z podatku VAT. 9 grudnia 2023 r. w wyniku dokonanej sprzedaży towarów doszło do przekroczenia limitu 200.000 zł uprawniającego do zwolnienia z VAT. Oprócz zakupu towarów, które są przeznaczone do sprzedaży, podatnik dokonuje również zakupu usług. Jedną z tych usług jest opłata za udział w targach, jarmarkach i kiermaszach ludowych. W listopadzie 2023 r. podatnik otrzymał od sprzedawcy fakturę wystawioną 13 listopada 2023 r. za udział w Jarmarku.

(...) Podstawowym warunkiem, którego spełnienie należy analizować w aspekcie prawa do odliczenia podatku VAT jest związek dokonywanych nabyć towarów i usług ze sprzedażą uprawniającą do dokonywania takiego odliczenia, czyli sprzedażą generującą podatek należny.

Natomiast w określonych ustawą przypadkach podatnicy uprawnieni są do korekty podatku naliczonego. Dotyczy to między innymi sytuacji, gdy podatnik nie miał prawa do obniżenia kwot podatku należnego o całą kwotę podatku naliczonego od wykorzystywanych przez siebie towarów lub usług i nie dokonał takiego obniżenia, a następnie zmieniło się to prawo (art. 91 ust. 7 ustawy). Dotyczy to więc również sytuacji, gdy podatnik korzystający dotychczas ze zwolnienia podmiotowego traci możliwość dalszego korzystania ze zwolnienia. W takim przypadku ustawodawca stworzył podatnikowi możliwość realizacji prawa do odliczenia podatku naliczonego na zasadach "korekty", o której mowa w art. 91 ustawy i następne.

W rozpatrywanej sprawie warunek wskazany w art. 86 ustawy w momencie nabywania usługi w listopadzie 2023 r. nie był spełniony, gdyż ww. usługa nie była wykorzystywana do wykonywania przez Pana czynności opodatkowanych, ponieważ korzystał Pan wtedy ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy. Zatem nie miał Pan prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w związku z wydatkami poniesionymi na świadczoną usługę. Jednakże, w momencie przekroczenia kwoty 200.000 zł (9 grudnia 2023 r.) nastąpiła zmiana przeznaczenia nabytej usługi do czynności opodatkowanych, zgodnie z art. 113 ust. 5 ustawy. Zaistniała zatem przesłanka, o której mowa w ww. art. 91 ust. 7 ustawy. Tym samym był Pan uprawniony do odliczenia części podatku naliczonego wykazanego na fakturze wystawionej 13 listopada 2023 r. Odliczenie podatku VAT powinno nastąpić zgodnie z art. 91 ust. 7c ustawy.

Tym samym należy zgodzić się z Pana stanowiskiem, że może Pan obniżyć kwotę podatku należnego o kwotę podatku naliczonego obliczoną proporcjonalnie do okresu bycia podatnikiem VAT (podkreślenie redakcji) (...)".