Urząd skarbowy może zająć na spłatę zaległości podatkowych składniki majątkowe dłużnika. Powinien jednak stosować środki najmniej uciążliwe dla dłużnika.
Zajęcie majątku
Podatnik odpowiada za niezapłacone podatki całym swoim majątkiem. Stanowi tak art. 26 Ordynacji podatkowej. Urząd skarbowy może w toku postępowania egzekucyjnego zająć m.in. rachunki bankowe, pensję, wierzytelności z tytułu dostaw, robót czy usług, rzeczy ruchome, nieruchomości (patrz ramka).
Są jednak rzeczy i prawa majątkowe niepodlegające egzekucji. Taki katalog wprowadzono z myślą o zapewnieniu dłużnikowi i jego rodzinie minimum egzystencji. Urząd skarbowy nie może zająć podstawowych przedmiotów urządzenia domowego, przedmiotów potrzebnych dłużnikowi i członkom jego rodziny do nauki czy narzędzi i innych przedmiotów niezbędnych dłużnikowi do pracy zarobkowej wykonywanej osobiście (z wyjątkiem środków transportu). Egzekucji nie podlegają alimenty, dodatki rodzinne, zasiłki dla opiekunów czy świadczenia z pomocy społecznej. Te i inne wyłączenia wymienione zostały w art. 8-10 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Uciążliwy środek
Organ egzekucyjny stosuje środki egzekucyjne, które prowadzą bezpośrednio do wykonania obowiązku (uzyskania dochodzonej należności), a spośród kilku takich środków - środki najmniej uciążliwe dla dłużnika.
Należy pamiętać, że każdy środek egzekucyjny jest w jakimś stopniu uciążliwy, ponieważ ogranicza swobodę dysponowania zajętym składnikiem majątku. Urząd skarbowy ma obowiązek kierować się nie tylko zasadą stosowania jak najłagodniejszego środka egzekucyjnego, ale także zasadą celowości. Oznacza to, że musi sięgać po środki egzekucyjne prowadzące bezpośrednio do spłaty dochodzonej kwoty, a spośród kilku takich środków powinien wybierać te najmniej uciążliwe.
Jeżeli dłużnik uważa, że w jego przypadku został zastosowany zbyt uciążliwy środek egzekucyjny, może wnieść skargę na podstawie art. 54 § 1 pkt 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Wnosząc skargę, nie wystarczy jednak wskazać, dlaczego dany środek egzekucyjny jest dokuczliwy, czyli w jaki sposób utrudnia lub uniemożliwia dłużnikowi funkcjonowanie. Dłużnik musi także wskazać składnik (składniki) majątku, który można zająć w zamian, aby mogła być prowadzona skuteczna egzekucja administracyjna (por. wyrok WSA w Gdańsku z dnia 10 października 2023 r., sygn. akt I SA/Gd 826/22).
Zwolnienie z egzekucji
Sposobem na uchronienie się przed prowadzeniem egzekucji z określonych składników majątku (które w świetle prawa mogą być zajęte) jest złożenie wniosku o zwolnienie ich z egzekucji (w całości lub części).
Zwolnienie można uzyskać na czas oznaczony lub bezterminowo. Za zastosowaniem takiego rozwiązania musi przemawiać ważny interes dłużnika. Przewiduje to art. 13 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Dłużnik musi uzasadnić zwolnienie z egzekucji określonych rzeczy lub praw majątkowych. Wymagane jest także wskazanie innych składników mienia, z których możliwe jest prowadzenie egzekucji i spłata zaległości podatkowej. Celem zwolnienia z egzekucji nie jest bowiem całkowite zaprzestanie dochodzenia należności, lecz skierowanie działań do innych rzeczy, praw majątkowych czy wierzytelności. Zwolnienie nie może doprowadzić do bezskuteczności egzekucji i pozbawienia wierzyciela podatkowego możliwości ściągnięcia długu (por. wyrok NSA z dnia 25 marca 2021 r., sygn. akt III FSK 2699/21).
Zastosowanie zwolnienia nie oznacza zwrotu ściągniętych już środków. Nie służy ono niwelowaniu skutków dokonanych czynności egzekucyjnych, lecz ogranicza egzekucję na przyszłość (por. wyrok WSA w Lublinie z dnia 26 lutego 2021 r., sygn. akt I SA/Lu 532/20).
|
Środki egzekucyjne stosowane w egzekucji administracyjnej dotyczącej należności pieniężnej to zajęcie:
| -
|
pieniędzy,
|
| -
|
wynagrodzenia za pracę,
|
| -
|
świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego oraz ubezpieczenia społecznego, a także renty socjalnej,
|
| -
|
rachunków bankowych,
|
| -
|
innych wierzytelności pieniężnych,
|
| -
|
praw z instrumentów finansowych w rozumieniu przepisów o obrocie instrumentami finansowymi, zapisanych na rachunku papierów wartościowych lub innym rachunku, oraz wierzytelności z rachunku pieniężnego służącego do obsługi takich rachunków,
|
| -
|
papierów wartościowych niezapisanych na rachunku papierów wartościowych,
|
| -
|
praw majątkowych zarejestrowanych w rejestrze akcjonariuszy,
|
| -
|
weksla,
|
| -
|
autorskich praw majątkowych i praw pokrewnych oraz praw własności przemysłowej,
|
| -
|
udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością,
|
| -
|
pozostałych praw majątkowych,
|
| -
|
ruchomości,
|
| -
|
nieruchomości.
|
|
