Rodzaje zdolności produkcyjnych, którymi dysponuje przedsiębiorstwo

Zdolność produkcyjna, według definicji zawartej w pkt 3.18 KSR nr 13, to wielkość produkcji możliwa do wytworzenia w jednostce czasu (miesiącu, kwartale, roku, przy pracy na jedną, dwie, trzy zmiany) za pomocą posiadanego przez przedsiębiorstwo potencjału wytwórczego (maszyn i urządzeń - ich liczby, rodzaju, wydajności, stopnia zużycia oraz efektywnych warunków techniczno-organizacyjnych produkcji takich jak: technologia produkcji, kwalifikacje, doświadczenie i wiedza pracowników, jakość, pracochłonność i złożoność produkowanych wyrobów). W rozdziale IX standardu wyjaśniono, iż zdolności produkcyjne, którymi dysponuje przedsiębiorstwo w danym okresie, mogą być wyrażane (mierzone) - zależnie od charakteru i struktury produkcji oraz rodzaju wytwarzanych produktów - liczbą/ilością wytwarzanych produktów (tony, hektolitry, sztuki, metry kwadratowe, metry bieżące, komplety itd.), lub liczbą godzin pracy pracowników (roboczogodziny), godzin pracy maszyn i urządzeń (maszynogodziny), a także innymi wielkościami odzwierciedlającymi wykorzystanie zasobów w przedsiębiorstwie (metry kwadratowe powierzchni produkcyjnych, metry sześcienne kubatury pomieszczeń). Zdolność produkcyjną ustala się w postaci norm zakładających określony stopień wykorzystania potencjału wytwórczego przedsiębiorstwa, niezależnie od tego czy normy te są w danym okresie osiągane przez przedsiębiorstwo czy nie. Rozróżnia się zdolności produkcyjne:

• teoretyczne, w danym okresie (jest to maksymalna wielkość produkcji, możliwa do uzyskania przy pełnym wykorzystaniu czasu pracy i sprzyjających warunkach techniczno-organizacyjnych, wynikająca z technicznego, określonego przez projektantów lub producentów potencjału wytwórczego maszyn i urządzeń będących w dyspozycji przedsiębiorstwa),
• normalne, w danym okresie (jest to uzyskiwana przeciętnie, zgodnie z oczekiwanymi, w typowych warunkach, wielkość produkcji w danym okresie),
• rzeczywiście wykorzystane, w danym okresie.

Pomiar wszystkich rodzajów zdolności produkcyjnych następuje za pomocą tej samej jednostki pomiaru (wielkości). W razie zmiany wielkości potencjału wytwórczego w ciągu okresu (np. na skutek zakupu nowych lub likwidacji dotychczasowych maszyn i urządzeń), teoretyczne i normalne zdolności produkcyjne wymagają ponownego ustalenia. Przy określaniu normalnych zdolności produkcyjnych uwzględnienia wymagają czynniki ograniczające możliwość pełnego wykorzystania teoretycznej zdolności produkcyjnej maszyn i urządzeń z uwagi na:

• liczbę dni pracy w okresie oraz system pracy (ruch ciągły, jedna, dwie, trzy zmiany),
• liczbę dni urlopów i absencji chorobowej,
• czas przeprowadzania planowanych konserwacji, remontów i ulepszeń,
• sieci powiązań maszyn i urządzeń w zespoły, linie lub ciągi technologiczne, mające wpływ na wykorzystanie zdolności produkcyjnych (zdolności produkcyjne poszczególnych współpracujących ze sobą maszyn i urządzeń są różne),
• inne czynniki (na przykład oczekiwany w typowych warunkach przeciętny, dla kilku okresów lub sezonów, popyt na produkty, występujące cykliczne czynniki o charakterze naturalnym - niskie lub wysokie temperatury itp.).

Warto dodać, iż zdolność produkcyjna może być ustalana dla: przedsiębiorstwa jako całości lub dla mniejszych miejsc powstawania kosztów, np. wydziałów, linii produkcyjnych, poszczególnych stanowisk pracy, pojedynczych zasobów jak np. maszyn, ludzi, pomieszczeń.