Co do zasady czynnemu podatnikowi VAT przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w zakresie, w jakim nabywane przez niego towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych (pod warunkiem niezaistnienia przesłanek negatywnych, określonych w art. 88 ustawy o VAT). W myśl art. 88 ust. 3a pkt 4 ustawy o VAT nie uprawniają nabywcy do odliczenia podatku naliczonego faktury, faktury korygujące, dokumenty celne, które m.in.: stwierdzają czynności, które nie zostały dokonane - w części dotyczącej tych czynności.
Uwaga
Faktura pusta (nieodzwierciedlająca rzeczywistego przebiegu zdarzeń gospodarczych) nie stanowi podstawy do obniżenia podatku należnego o wynikający z nich podatek naliczony. Podatnik, który wystawi fakturę dokumentującą czynności niewykonane jest zobowiązany do zapłaty VAT, natomiast odbiorca takiej faktury nie ma prawa do odliczenia podatku (vide: wyrok NSA z dnia 1 marca 2023 r., sygn. akt I FSK 2009/22).
W wyroku z dnia 25 kwietnia 2023 r., sygn. akt I SA/Gd 1325/22 (orzeczenie nieprawomocne) WSA w Gdańsku zaznaczył, że zgodność faktury z rzeczywistością winna dotyczyć nie tylko strony przedmiotowej, ale i podmiotowej. Zdaniem WSA podważenie któregokolwiek z tych elementów oznacza, że faktura nie odzwierciedla rzeczywistego przebiegu transakcji, a co za tym idzie nie stanowi - zgodnie z art. 88 ust. 3a pkt 4 lit. a) ustawy o VAT - podstawy do odliczenia podatku naliczonego. Jak wyjaśnił Sąd, w takich warunkach dysponowanie przez nabywcę fakturą wystawioną przez rzekomo dostarczającego towar lub usługę stanowi jedynie formalny warunek skorzystania z uprawnienia do odliczenia podatku naliczonego. Nie stanowi to zaś samo w sobie uprawnienia do odliczenia podatku, jeżeli nie towarzyszy mu spełnienie warunku w postaci wykonania rzeczywistej czynności rodzącej u wystawcy faktury obowiązek podatkowy z tytułu jej realizacji na rzecz nabywcy.
Warto dodać, że jeżeli podatnik już odliczył VAT z tzw. "pustej faktury", to powinien skorygować wykazany w JPK_VAT z deklaracją podatek naliczony (dokonać pomniejszenia podatku naliczonego) za okres, w którym niesłusznie odliczył VAT naliczony. W przypadku bowiem ewentualnych czynności sprawdzających, kontroli podatkowej lub kontroli celno--skarbowej zostaną stwierdzone nieprawidłowości.
| Przykład
W rozliczeniu JPK_VAT z deklaracją za styczeń 2024 r. firma "Alfa" dokonała odliczenia podatku VAT z otrzymanej od kontrahenta faktury. W maju 2024 r. zorientowała się, że faktura ta nie potwierdza rzeczywistych zdarzeń gospodarczych w związku z czym nie przysługiwało jej prawo do odliczenia podatku naliczonego z tej faktury. Podatnik nie otrzymał faktury korygującej z tego tytułu. Pomimo tego w tej sytuacji firma "Alfa" dokonała korekty JPK_VAT z deklaracją za styczeń 2024 r. (zarówno części ewidencyjnej, jak i deklaracyjnej w zakresie zakupu), gdyż niesłusznie odliczyła podatek naliczony. Zdaniem redakcji, w tym przypadku nie ma zastosowania przepis ogólny, czyli art. 86 ust. 19a ustawy o VAT. |
